Archeologia może być żywa, a właściwe pokazywanie jej odkryć pozwala na lepsze zrozumienie historii i ludzi, zamieszkujących przed wiekami konkretne tereny. Przykładem nowoczesnego myślenia o archeologicznych wykopaliskach jest skansen zrekonstruowanego grodu z VIII-X wieku, zlokalizowany w Sopocie, przy ulicy Haffnera. Położone około 400 metrów od wybrzeża Zatoki Gdańskiej miejsce nazywane bywa majestatycznie Górą Zamkową lub po swojsku Patelnią. Do sopockiego Grodziska najlepiej trafić skręcając z Monciaka w lewo, przed Krzywym Domkiem. Po przejściu kilometra, docieramy do świata sprzed kilkunastu stuleci.
HISTORIA WYKOPALISK
Ślady tajemniczych fortyfikacji znaleziono pod koniec XIX wieku. Pierwsze badania prowadził w 1885 roku Hugo Conwentz, wybitny niemiecki botanik, dyrektor Zachodniopruskiego Muzeum Prowincjonalnego w Zielonej Bramie. Jego sondażowe badania wykorzystywać miał Wolfgang La Baume, jednak dokumentacja tych prac, prowadzonych w 1934 roku, przepadła w wojennej zawierusze.
Po wojnie, w latach sześćdziesiątych, grodzisko było badane przez Alicję Łukową i Aleksandrę Szymańską z Muzeum Archeologicznego w Gdańsku, które do dzisiaj opiekuje się obiektem. Druga badaczka została kustoszem odkrytego znaleziska. Pod jej kierunkiem wznowiono wykopaliska w 1995 roku i kontynuowano je w latach 1996, 1999 i 2003. Żmudne badania odsłoniły pozostałości chałup, bram, palisad, warsztatów i innych budynków. Pozwoliło to na pieczołowite odtworzenie całego grodu sprzed ponad tysiąca lat.
ŚLADAMI POMORZAN
Dawni założyciele grodu nie bez przyczyny wybrali właśnie to miejsce. Polodowcowe wzgórze, które położone jest pomiędzy dwoma potokami, Kamiennym i Grodowym, znacznie wzmacniało możliwości obronne grodziska, zwłaszcza w połączeniu z obwałowanym majdanem. Wał otaczający zabudowania ma kształt podkowy, otwartej na morze. Naukowcy sądzą, że przeznaczeniem grodu było kontrolowanie i ochrona pasa przybrzeżnego. Grodzisko funkcjonowało do czasu utworzenia, w końcu X wieku, grodu gdańskiego. Ślady pokazują, że przed wiekami obiekt trzy razy był palony i dwa razy go odrestaurowano. Efekty trzeciej odbudowy możemy obserwować na własne oczy.
Grodzisko w Sopocie zostało założone przez Pomorzan. Było to wielkie plemię słowiańskie, mieszkające na południowych brzegach Bałtyku, które razem z Polanami, Wiślanami, Mazowszanami i Ślężanami, wywarło wpływ na powstanie narodu polskiego. W skład tego lechickiego plemienia wchodzili Kaszubi, Pyrzyczanie, Wolinianie, Słowińcy i Brzeżanie. Odkryte zabytki kultury materialnej ukazują nam ich życie w czasach przedpiastowskich.
Podstawowym zajęciem ludzi było garncarstwo, kobiety trudniły się tkactwem i przędzalnictwem. Kowale wykuwali broń i narzędzia, służące do pracy. Odkryte kości zwierząt są dowodem na rolę, jaką pełnił połów ryb i fok oraz hodowla bydła. Rogowiarstwo i bursztyniarstwo dostarczało przedmiotów zbytku. Wymiana ozdób pokazuje, jaki był zasięg oddziaływania grodu. Znaleziono w nim paciorki wytwarzane w Bizancjum, w Nadrenii czy pochodzące ze Starej Ładogi, w Północnej Rusi.
SKANSEN ARCHEOLOGICZNY
Odtworzenie grodziska pozwoliło na stworzenie miejsca, które dzięki festynom, spotkaniom i wystawom umożliwia edukowanie ludzi i promowanie historii oraz kultury. Pokazywanie życia wczesnośredniowiecznych Pomorzan jest nie tylko interesujące z punktu widzenia dzisiejszych mieszkańców Trójmiasta, ale stanowi również magnes dla rzesz turystów, odwiedzających Sopot. Skansen jest najstarszym zabytkiem miasta. W czasie prac archeologicznych udało się znaleźć wiele przedmiotów codziennego użytku, oręża i narzędzi, które włączone do ekspozycji opowiadają o codziennym życiu dawnych mieszkańców grodu. Uzupełnieniem skansenu jest nowoczesny pawilon, który umożliwia organizowanie lekcji edukacyjnych i wystaw nie tylko w czasie pogodnych dni.